In de samenleving van vandaag wordt participatie steeds belangrijker. Participatie houdt in dat mensen actief meedoen in de maatschappij. Mensen worden steeds meer gevraagd om zelfstandig te zijn. Voor mensen met autisme kan dit moeilijk zijn, omdat ze vaak moeite hebben met bepaalde aspecten van zelfstandigheid. Daarom hebben ze soms ondersteuning nodig om zelfredzaam te worden, maar hoe meet je dat?
Wat is zelfredzaamheid
Zelfredzaamheid betekent dat je in staat bent om een acceptabel niveau van functioneren te bereiken en te behouden op de belangrijke gebieden van het dagelijks leven. Dit houdt niet in dat je alles alleen moet doen. Zelfredzaam zijn betekent ook dat je tijdig hulp kunt inschakelen wanneer dat nodig is om je functioneren op peil te houden. Het gaat erom dat je de verantwoordelijkheid neemt voor je eigen welzijn door de juiste ondersteuning te organiseren. Of het nu gaat om hulp van familie, vrienden, of professionele hulpverleners, zelfredzaamheid omvat het actief vragen om en gebruikmaken van de hulp die je nodig hebt.
Hoe kun je zelfredzaamheid meten?
De Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM) is een wetenschappelijk onderbouwd instrument dat gebruikt wordt om de zelfredzaamheid van mensen nauwkeurig te meten. Dit hulpmiddel is ontwikkeld door de GGD Amsterdam in samenwerking met de gemeente Rotterdam en is bedoeld om zowel op individueel als groepsniveau inzicht te krijgen in hoe goed iemand functioneert op verschillende levensgebieden. De ZRM onderscheidt 13 domeinen, zoals gezondheid, werk en sociale relaties, waarbij voor elk domein vijf niveaus van zelfredzaamheid worden vastgesteld. Door deze niveaus te beoordelen, ontstaat er een compleet en gedetailleerd beeld van iemands zelfredzaamheid, wat zorg- en welzijnsorganisaties helpt bij het plannen van effectieve interventies en ondersteuning.
Welke domeinen zijn er precies?
De Zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) bestaat uit 13 domeinen die elk een specifiek aspect van het dagelijks leven beslaan. Hier zijn de domeinen met een korte uitleg:
Financiën: Dit domein evalueert de mate waarin iemand zijn of haar financiële zaken op orde heeft, zoals het beheren van inkomsten, uitgaven en eventuele schulden.
Werk & Opleiding: Hier wordt gekeken naar de zelfredzaamheid op het gebied van werk en scholing, zoals het hebben van een baan of het volgen van een opleiding.
Tijdsbesteding: Dit domein beoordeelt hoe iemand zijn of haar vrije tijd invult, inclusief deelname aan recreatieve en sociale activiteiten.
Huisvesting: Dit domein richt zich op de woonsituatie van een persoon, zoals de stabiliteit van de huisvesting en het vermogen om de woning te onderhouden.
Huiselijke Relaties: Dit domein kijkt naar de kwaliteit van de relaties binnen het huishouden, zoals de interactie en communicatie met huisgenoten of familieleden.
Geestelijke Gezondheid: Hier wordt de mentale gezondheid beoordeeld, zoals het omgaan met stress, angst of andere psychische uitdagingen.
Lichamelijke Gezondheid: Dit domein beoordeelt de fysieke gezondheid, zoals het vermogen om dagelijkse lichamelijke taken uit te voeren en toegang tot medische zorg.
Middelengebruik: Dit domein evalueert het gebruik van middelen zoals alcohol, drugs, en tabak, en de impact daarvan op het dagelijks functioneren.
Basale ADL (Activiteiten Dagelijks Leven): Hier wordt gekeken naar de basisactiviteiten van het dagelijks leven, zoals eten, aankleden, en persoonlijke hygiëne.
Instrumentele ADL (Activiteiten Dagelijks Leven): Dit domein betreft complexere dagelijkse activiteiten zoals koken, schoonmaken en het beheren van financiën.
Sociaal Netwerk: Dit domein beoordeelt de omvang en kwaliteit van iemands sociale netwerk, zoals vriendschappen en ondersteuning door familie.
Maatschappelijke Participatie: Hier wordt gekeken naar de mate waarin iemand deelneemt aan de samenleving, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk of deelname aan gemeenschapsactiviteiten.
Justitie: Dit domein evalueert de mate van contact met justitiële instanties, zoals eventuele strafbare feiten en betrokkenheid bij het gerechtelijk systeem.
De ZRM helpt om een gedetailleerd en volledig beeld te krijgen van de zelfredzaamheid van een persoon, zodat er passende ondersteuning kan worden geboden. In de Zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) zijn er vijf niveaus van zelfredzaamheid die de mate van functioneren op verschillende domeinen weergeven. Elk niveau heeft een specifieke score en beschrijving:
Acuut probleem (Score 1): Dit is het laagste niveau van zelfredzaamheid. Hier is sprake van een ernstige crisis of een acuut probleem waarbij de persoon direct hulp nodig heeft om te kunnen functioneren.
Niet zelfredzaam (Score 2): Op dit niveau kan een persoon niet zelfstandig functioneren en heeft hij of zij voortdurende en intensieve hulp nodig om dagelijkse activiteiten te kunnen uitvoeren.
Beperkt zelfredzaam (Score 3): Hier is de persoon in staat om sommige activiteiten zelfstandig te doen, maar heeft hij of zij nog regelmatig hulp of ondersteuning nodig om te functioneren.
Voldoende zelfredzaam (Score 4): Op dit niveau kan de persoon over het algemeen zelfstandig functioneren en slechts af en toe ondersteuning of hulp nodig hebben.
Volledig zelfredzaam (Score 5): Dit is het hoogste niveau van zelfredzaamheid. De persoon functioneert volledig zelfstandig zonder enige hulp of ondersteuning.
Deze niveaus helpen professionals om de mate van zelfredzaamheid van een persoon nauwkeurig te beoordelen en om passende interventies te plannen.
Op waarde beoordelen
De ZRM werkt met vaste domeinen en gestandaardiseerde niveaus, wat betekent dat het de unieke omstandigheden van een individu mogelijk niet volledig weerspiegelt. Mensen met autisme, bijvoorbeeld, kunnen op sommige gebieden volledig zelfredzaam zijn, maar op andere terreinen, zoals sociaal functioneren of het omgaan met veranderingen, aanzienlijk meer ondersteuning nodig hebben. De ZRM kan dan onvoldoende recht doen aan de complexiteit van hun situatie.
Het toekennen van lage scores kan een stigmatiserend effect hebben, vooral wanneer mensen als 'niet zelfredzaam' worden beoordeeld. Dit kan invloed hebben op hun zelfbeeld en hoe anderen hen zien, wat hun motivatie en zelfvertrouwen kan ondermijnen.
Zelfredzaamheid kan sterk variëren afhankelijk van context en tijd. De ZRM meet een momentopname, wat betekent dat veranderingen in zelfredzaamheid tussen evaluaties mogelijk niet adequaat worden opgevangen, vooral als de omstandigheden snel veranderen.
Hoe kan ik de ZRM afnemen?
Dat kan online, gratis en anoniem, via de website van de GGD Amersterdam via de volgende link: https://mijnzrm.nl/
Comments